Epska fantastika u srpskom igranom filmu

Posted on 04 July 2013 by heroji

Dragan Stojmenović

 

Epska fantastika u srpskom igranom filmu

 

(uvodno poglavlje)

 

Stranice pred tobom, čitaoče, otkrivaju uzbudljiv fantastični svet viteških dvoboja, čuvenih bitaka i epskih ljubavi, ispričanih nezaboravnim filmskim scenama nacionalne kinematografije. Natprirodna bića i mitološki junaci biće oživljeni kroz emociju antologijskih reditelja i glumaca koji su se odvažili da filmom ožive mit. Susretaćemo veštinu mačevanja, konjanike u galopu, srednjovekovne avanture, masovne scene i prve filmske specijalne efekte. Društvo će nam praviti dvorska luda sa svojim jedinstvenim pravom da kritikuje i najmoćnije.

Domaći film je malo koristio mitove i legende u odnosu na dostignuća svetske kinematografije. Inostrani autori efektno su  realizovali mnoga filmska ostvarenja koja sada predstavljaju svetsku kulturnu baštinu: „Jovanka žena”, „Napoleon”, „Aleksandar Nevski”, preko filmova „Lepotica i zver” ili „Orfej”, sve do savremenih ostvarenja holivudske produkcije kao „Spartak”, „Hrabro srce”, „Gospodar prstenova”, ili „300”, dokazuju  bogatu tradiciju filmova koji svojom mitskom pričom i dinamičnim simbolima stvaraju veliku zainteresovanost filmske publike, obezbeđujući im kultni status.

Ova pionirska knjiga istražuje nacionalna filmska ostvarenja koja spadaju u zahtevan i počasni red epsko-fantastičnog spektakla pokretnih slika. Koren simbola epske fantastike nalazimo u jedinstvenim, srpskim tradicionalnim narodnim pesmama, koje su se, svojstveno duhu naroda, vekovima pamtile i prenosile usmenim putem. Takve usmene tvorevine oblikuju se govorom mitologije.

Epska fantastika se iz mitološkog okruženja narodnih pesama projektuje na srpski igrani film. Poređenjem mitološke dimenzije priča sa srpskim igranim filmovima, čija scenarija imaju polazište u srpskim tradicionalnim usmenim pesmama, stvara se sistem koji definiše novu kvalifikaciju srpskih epsko-fantastičnih igranih filmova.

Takva kvalifikacija do sada je književno apsolutno neobrađivana, kako kod nas, tako i u inostranstvu, iako, napomenuta međunarodna produkcija epsko-fantastičnih filmova ima dugu istoriju filmskih realizcija koja seže do savremenih blokbastera poput „Avatara”, Džejmsa Kameruna (James Cameron).

Pri proučavanju i obradi, filmovi su prikazani u nekoliko delova. Svaki deo  bavi se uslovima koji stvaraju epsku fantastiku u našoj kinematografiji. Epsko-fantastični pojam sadrži određene elemente, koji se oblikuju zakonitostima mitološke strukture. Prva grupa elemenata su verbalni simboli epskog i fantastičnog koji se pojavljuju u dijalogu glumaca, a druga grupa su tradicionalni simboli, koji svojim značenjima, u kontekstu priče, karakterišu mitološki sistem.

Prvi deo knjige bavi se pitanjima pronalaženja osnovnog srpskog igranog filmskog modela u epsko-fantastičnom smislu. Istraživanjem, došlo se do neočekivanog otkrića.

Prvi dugometražni igrani film na Balkanu, „Karađorđe” iz 1911, koji je decenijama bio izgubljen, a onda senzacionalno otkriven 2003. godine, predstavlja osnovni model epsko-fantastičnog filma!

Film kome proslavljamo stogodišnjicu premijere, svrstava nas u elitne malobrojne države sveta koje mogu da se pohvale pravim tehnološkim čudom  s početka XX veka – dugometražnim igranim filmom. Dokaz za neizmernu kulturnu vrednost filma „Karađorđe” jeste i pokroviteljstvo Organizacije ujedinjenih nacija za obrazovanje i kulturu (UNESKO), koja je film, na njegovu stogodišnjicu 2011, uvrstila u najeminentniji projekat „Pamćenje sveta” čiji je cilj očuvanje najvrednijih arhivskih materijala.

Microsoft Word - Karadjordje

Takav jedinstveni filmski model odredio je sistem po kojem bi se uočili srpski igrani filmovi u epsko-fantastičnom smislu. Osnovni model „Karađorđa” kao epsko-fantastičnog filma, otvorio je dalje istraživanje nacionalne kinematografije od samog početka – do danas.

Drugi deo knjige, upravo, čini priča o srpskim epsko-fantastičnim igranim filmovima, koji se istražuju prema oformljenom osnovnom modelu „Karađorđa”. To su „blokbasteri” nacionalne kinematografije. Pored „Karađorđa”, epska fantastika se istražuje u još tri igrana spektakla: „Čudotvorni mač” Vojislava Nanovića, s glumačkim bardom Radetom Markovićem u roli neustrašivog Nebojše u okršaju s Baš Čelikom. Zanimljiv podatatak jeste da je „Čudotvorni mač” film u kome je svoju prvu filmsku ulogu, kao konjanik statista, odigrao nenadmašni Pavle Vujisić. Zatim, „Hasanaginica”, Miće Miodraga Popovića, u kojoj je Milena Dravić osigurala mesto u filmskoj istoriji, kao i „Banović Strahinja”, Vatroslava Mimice, sa Frankom Nerom, koji tumači legendarnog Banovića Strahinju, deleći megdan s Draganom Nikolićem u supermitskom filmskom dvoboju…

Banovic Strahinja 1

Iz knjige: Dragan Stojmenović, Epska fantastika u srpskom igranom filmu, Prometej, Novi Sad, 2011.

Poglavlje je ovde dato uz dozvolu autora.

 

 

 

Related posts:

Baba Penavuša
Đoka Jovanović
Milena Pavlović Barilli

3 Comments For This Post

  1. Poluks Says:

    Na osnovu ovog teksta, a tek je uvodno poglavlje Stojmenovićevog rada, ova se tema čini veoma privlačnom, kada pogledamo domaću tradiciju koja je bazirana na epskoj kulturnoj matrici, čini se da je epska fantastika tipa Hobita teško moguća u celuloidnim ostvarenjima u kojima je dominirao Velimir Živojinović; ipak, verujem već da će poznavalac filma kakav Stojmenović jeste uspeti da pronađe baš one sekvence i segmente filmova naših u kojima dominira deseterac kao stihovni oblik…
    Na jednom dužem putovanju, beše li baš do mora, odgledah netremice epski spektakl “Banović Strahinja” sa Nerom i Nikolićem, našim Gagom, jedva čekam nastavak teksta…

  2. Šerman Says:

    Dajte još neko poglavlje…

  3. Ilija Says:

    Odlična tema…

Ostavi komentar