Aleksandar Radović
Ogledišta Vojislava Maksimovića
(Maksimović, Vojislav, Bibliografski i srodni ogledi, Istočno Sarajevo, Matična biblioteka, 2012.)
Ponekad sebe porede sa astrofilima – „zanesenim ljubiteljima zvijezda i nebeskih prostranstava,…”[1], rade u ustanovama koje su često i „kovčezi, sanduci, škrinje i pretinci”[2], a bibliofobija nije na listi njihovih bolesti. Oni, bibliotekari, prema rečima prof. dr Vojislava Maksimovića, iznetim u knjizi Bibliografski i drugi ogledi, trebalo bi da poseduju snažnu percepciju za otkrivanje sadržine knjiga…
Dok junak Hermana Melvila juri belog kita, a Borislav Pekić traži rodoslov Njegovana Turjaških, autor romana Zavodišta u monografijama i analitici iscrtava profil idealnog bibliotekara. Od 1978. godine, Vojislav Maksimović ispisuje Pristupe za teoriju bibliografije, a decenijama bibliografske metode i postupke proverava na proznim i esejističkim delima Isaka Samokovlije, Stjepana Tomića, Ive Andrića…
Na osnovu „bibliografija nekih značajnih časopisa koji su izlazili u Bosni i Hercegovini: Bosanska vila, Zora, Pregled, Nada i drugi”[3], Maksimović ispisuje tekstove poput Bibliografija periodike – osobenosti i principi u izradi (1985). Baš zato što periodika dodiruje sve vidove čovekovog umnog rada, kao što u Bibliografskim i drugim ogledima tvrdi Vojislav Maksimović, „popisivanje treba da obuhvati sve tekstove u jednoj periodici”[4]. U „tim i takvim” časopisima i listovima izlazili su Namjerno i uzgredno tekstovi o Kalmiju Baruhu, Asimu Behmenu, Milošu Popoviću-Đurinu i Eliju Finciju, a sve iz Maksimovićeve ruke.
Istraživanja pokazuju da „Bertlo Marslen u Velikoj francuskoj enciklopediji uvodi pojam bibliografije kao nauke o knjigama sa gledišta njihovog opisivanja i klasifikacije”[5], a stotinak godina kasnije Vojislav Maksimović dodaje da se izrada konkretne bibliografije odvija u pet faza koje navodi na stranicama svoje najnovije knjige.
[1] Maksimović, Vojislav, Bibliografski i srodni ogledi, Istočno Sarajevo, Matična biblioteka, str. 2012, str. 380.
[2] Isto, str. 379.
[3] Maksimović, isto, str. 59.
[4] Isto, str. 76.
[5] Vraneš, Aleksandra, Osnovi bibliografije, Beograd, Narodna biblioteka Srbije, 2001, str. 6.
Autor proznih zapisa pod nazivom Ponešto svestan je da su se i njegovi prethodnici na zahtevnom poslu „popisivanja knjiga” služili bibliografskim izvorima. Jedan od izvora koje je koristio Zaharija Orfelin pišući istoriju Petra Velikog bio je „četvorotomnik” Hartmana Ludviga Bajmajstera pod naslovom Russische Bibliothek, podseća „idealne čitaoce” Vojislav Maksimović. Ispitujući Motive i forme na primerima stećaka, narodne književnosti ali i dečjih televizijskih likova, teoretičar bibliografije i njen najistrajniji tumač u širim južnoslovenskim okvirima, ispisuje bio-bibliografske eseje o Evliji Čelebiji, Ivanu Franu Jukiću, štamparu Ignjatu Sopronu…
Orfelinovim naslednicima u bibliografskom i istoriografskom radu, Stojanu Novakoviću i Vuku Karadžiću, Vojislav Maksimović odavno se odužio. Međutim, u Bibliografskim i srodnim ogledima, još jednom i ne poslednji put, piše tekstove Dopune „Srpske biblijografije za noviju književnost” Stojana Novakovića i Vuk Karadžić u dosadašnjim bibliografskim radovima. O recepciji knjige Georgija Mihailovića Srpska bibliografija XVIII veka i njenom tvorcu, „lekaru iz Inđije”, Vojislav Maksimović ponavlja afirmativne sudove odavno izrečene u našoj arheografiji. Namjerno i uzgredno autor Osnove teorije bibliografije sa primjerima podseća na reči naučnika Mite Kostića koji opaža da je Georgije Mihailović u Srpskoj bibliografiji XVIII veka uvrstio „fotokopije naslovnih strana i značajnijih predgovora (ukupno 289 fotografija)”[6]
Vrhunski kvalitet ove knjige, ali i celokupnog bibliografskog dela Vojislava Maksimovića јесте minuciozno istraživanje izvora: bibliografskih, paleografskih, istoriografskih. U tekstu Za savremeni pristup bibliografiji priloga u srpskoj periodici, objavljenом 2005. godine, autor ističe da je prečesto u našoj nauci davana „prednost popisivanju monografskih publikacija u odnosu na druge vrste tekstova”[7]. Ispravno uočivši ovu činjenicu, Vojislav Maksimović se na više mesta u Bibliografskim i drugim ogledima zalaže za opis neknjižne bibliotečke građe kao značajnog bibliografskog izvora. Da bi se kompletirala srpska nacionalna bibliografija, neophodno je, smatra pisac koji je oduvek bio Ispred svog doba, da i „ilustrovani prilozi (slike, crteži, fotografije, mape, grafikoni i slično)[8] dobiju bibliografski opis shodno svome značaju”.
Autor esejističkih i književnoteorijskih tekstova o Jovanu Kršiću (doktorska disertacija, 1977), Marcelu Šnajderu, Akifu Šeremetu i Iliji Grbiću, iskazao se i kao istoričar bibliotekarstva na prostorima bivše Jugoslavije.
[6] Maksimović, Vojislav, Bibliografski i srodni ogledi, Istočno Sarajevo, Matična biblioteka, str. 2012, str. 170.
[7] Maksimović, isto, str. 72.
[8] Isto, str. 72.
Ako je bibliotekarka, pedagog i naučnik Ljubinka Petrić Bašović, primer ostvarenog „personalnog” bibliografskog rada, Srpsko prosvjetno i kulturno društvo „Prosvjeta” u Sarajevu je sasvim sigurno isto to u institucionalnim okvirima. O ovoj ustanovi Od usta do usta, ali i pisanim tragovima, svedoči Vojislav Maksimović više od decenije ispisujući „Prosvjetinu” bibliografiju…
Većinu tekstova okupljenih u knjizi Bibliografski i srodni ogledi Vojislav Maksimović pisao je u slavu najdugovečnijeg bibliografskog skupa u našoj sredini: Susrete bibliografa u spomen na dr Georgija Mihailovića koji se u Inđiji održavaju od 1983. godine. Vredi zabeležiti tekst o bibliografu Georgiju Mihailoviću, a za naučni skup i zbornik radova Srpska bibliografija danas objavljen u izdanju Matice srpske 2008. godine napisao je značajan rad O potrebi izrade istorije srpske bibliografije…
Bibliograf koji se istakao u više stotina bibliografskih i srodnih ogleda, personalnih i analitičkih, retrospektivnih i tekućih, životopis i putopis Vase Pelagića (1838-1899), sastavljača Narodnog učitelja i Putovanja unakrst cijele zemlje, objavio je bez spiska i godina izdanja na kraju knjige. Kako piše prozni pisac i esejista Maksimović, „Pelagića, tog buntovnika i narodnog tribuna, tražio sam i nalazio u unutrašnjem i prividno sklonjenom biću njegovih spisa”[9].
Decenije potrage za bibliofilima u slučaju Vojislava Maksimovića dale su izvanredne rezultate. Dobitnik Mitrovdanske povelje koju dodeljuje Narodna biblioteka „Dr Đorđe Natošević” iz Inđije za 2012. godinu darovan je pre nekoliko godina personalnom bibliografijom koju je izradila Milena Maksimović. O bibliografijama, esejima i romanima koji je tokom plodnog stvaralačkog rada na svet doneo Vojislav Maksimović, svedočila je decenijama unazad naša književna kritika. O bibliografskom radu Maksimovićevom, pisala je, tokom prethodnih nekoliko godina, Borjanka Trajković.
U elektronskoj bazi Biblioteke Matice srpske nalazi se građa za još nekoliko bibliografija koje će u budućnosti da ispiše Vojislav Maksimović. Niz tekstova neka počne: Andrićeve ljudske i literarne simpatije….
[9] Vojislav Maksimović, Vaso Pelagić: 1838-1899, Srpsko Sarajevo, Oslobođenje; Banja Luka, Književna zajednica „Vaso Pelagić“, 2001., str. 102.
