Milena Pavlović Barilli

Posted on 28 March 2015 by heroji

Jelica Milojković

Milena Pavlović Barilli

(Požarevac, 1909-New York, 1945)

 

Jedinstveno umetničko delo Milene Pavlović Barilli, nesvakidašnja imaginacija kojom odišu njena platna ispunjena poezijom, enigmom i fantastikom, Milenino izuzetno obrazovanje, kosmopolitska širina njenog duha i sposobnost da briljantno poznavanje skrivenog bogatstva mitova, verovanja i legendi utka u svoje poetične vizije, predstavljaju veliki izazov da se uputimo s one strane vidljivog i realnog, da u spletu simboličkih elemenata potražimo tajanstveni smisao Milenine duhovne avanture. Uočljivo je da Milenini simbolički motivi povezuju i usklađuju čak i suprotnosti, omogućuju da pratimo njihov tok, njihove višestruke aspekte i dajemo njihova moguća tumačenja. U tim tumačenjima često se mora polaziti od više skupina koje čine vezu između pojedinih pojmova koje moramo tražiti u različitim pravcima. Ona je drugačija za svaki sadržaj, za svaku skupinu i u dosta slučajeva za svaku fazu njihovog razvoja.

Milena Pavlovic Barilli

U pokušaju da dodirnemo nepoznato i uđemo u vezu koju u okviru uobičajenog načina razmišljanja i primanja vizuelne strane i plasitičkih vrednosti slike teško možemo prepoznati, ući ćemo u područje simboličkih motiva umetničkog dela Milene Pavlović Barilli. Pažljivo ispitujući nepoznato, prateći ga u njegovim hronološkim i tipološkim promenama, pokušaćemo da otkrijemo svet Milenine mašte i snova i sagledamo smisao njene duhovne avanture.

U ovom informativnom tekstu zadržaćemo se samo na kratkim ikonografskim i likovnim naznakama Mileninog umetničkog dela, neophodnim za razumevanje jednog složenog umetničkog procesa, a samim tim i za praćenje i prihvatanje same izložbe.

U težnji za razrešenjem zagonetnog i dugo godina gotovo nerešivog punog pretpostavki gde je i kako započelo Milenino magično slikarstvo, logično je krenuti od 1931. godine, kao donje granice pojave simbola u Mileninom delu.

Naime, posle diplomiranja na Kraljevskoj umetničkoj školi u Beogradu, 1926, kratkog akademskog školovanja u Minhenu (1927-1928) i prvog samostalnog predstavljanja likovnoj publici u Beogradu 1928. godine, Milena je napustila Jugoslaviju i svoju umetničku karijeru nastavila na Zapadu.

U Španiji, u kojoj je boravila od marta do juna 1930. godine, suočila se sa jednom drugačijom kulturom, čarobnom i bizarnom u isto vreme koja je u njoj pokrenula dugo skrivane impulse i potakla je da potraži sopstveni put. Naporan rad u napregnutom traženju sopstvenog glasa i identiteta, Milena je nastavila i narednih godinu i po dana u Londonu u kome je nastalo nekoliko tempera bledih boja i tamnog grafizma sa motivima londonskih ulica i fasada.

Pretposlednjeg februarskog dana 1931. godine u londonskoj Bloomsbury Gallery otvorena je samostalna izložba Milene Pavlović Barillikojoj je to bilo prvo predstavljanje likovnojn publici i kritici po odlasku iz Jugoslavije. Dela izložena u Londonu iskazala su svu raznovrsnosti, nesvakidašnju maštovitost i suptilnost u izvođenju kompozicija sa orijentalnim motivima, zanatsku korektnost u postavci kompozicije i savladavanju likovne tehnike.

U kasnu jesen 1931. godine dok su prve hladne kiše kvasile pariske bulevare i avenije u grad svetlosti je posle višemesečnog boravka u Londonu pristigla mlada umetnica Milena Pavlović Barilli. Svoje utočište potražila je na Montparnassu-u koji će od tada skoro čitavu jednu deceniju biti njen drugi dom. Odvažno i sa samopouzdanjem koje su joj ulivale povoljne kritike iz Beograda i Londona, svojom visokom kulturom, kosmopolitskom širinom duha, vrsnim poznavanjem nekoliko svetskih jezika i iskustvom velikog putnika koji je već prokrstario pola Evrope, Milena je ušla u krug poznatih intelektualaca, umetnika i književnika. .

U Parizu je Milenina umetnost doživela preporod otkrivši nov, poetsko-fantastičan svet. U periodu od samo nekoliko meseci ona je maglo i odlučno ušla u područje irealnog i magičnog, stvarajući jednu složenu priču, jednu neobičnu i duboko ličnu ispovest.

Milenin prvi nastup na pariskoj umetničkoj sceni, aprila 1932. u galeriji Jeune Europe toplo su dočekali i novinari i kritika.

Vembli Bald, pariski dopisnik Chicago Daily Tribune, , više no slikama bio je impresioniran Milenom koja je „podsećala na neke persijske minijature i bila lepša nego njene slike. Njene oči su vrlo krupne… a ima prijatno, neusiljeno držanje… Ona je dobar slikar. Njeni radovi su živahni i maštoviti.“[1]

Milena Pavlovic Barilli 4

Jedan italijanski kritičar[2] u svom tekstu konstatuje da je Milena „odmah stekla popularnost na internacionalnom umetničkom polju u Parizu“, a da njeni radovi „dvadesetak ulja i tempera potvrđuju solidne kvalitete umetnika, jednu divnu i izuzetnu senzibilnost, jednu smelu i modernu tehniku („una fine senzibilita scevra, tuttavia, da abbandoni o da sentimentalismi, una tecnica audace moderna…“). Kritičar zapaža Milenin Autoportret u kome ona „naglašava oblik očiju, ovalan oblik lica, tople tonove kože, tako da izgleda kao ličnost divljih oblika koju, iskreno rečeno ne poznajemo“. Autor teksta pominje i sliku Anđeo bez vere koju opisuje kao „figuru žene koja se prepolovljuje i u kojoj se ženska nežnost ogleda više u osećanju za kožu“, kao i tempere Cirkus, Persijska pijaca i Borba Indijanacailustrativno-dekorativnog karaktera, stilizovanih tananih figura, dobro harmonizovanih tonova koji sasvim pristaju predmetima“.

Gradeći odlučno svoj potpuno definisani izraz Milena se u ovom periodu definitivno oslobađa svega što bi moglo da izazove čak i asocijaciju na školu i njene šablone, upuštajući se hrabro u sudare fantastičkog i realnog u jednom svetu ispunjenom arhitektonskim elementima, pramenovima magle, titrajima vode, svetu internacionalnog načina izražavanja, „presvučenog jednim pikasovskim stilom“.

Milena Pavlovic Barilli 3

To magično i onostrano definitivno će se uobličiti tokom letnjih meseci 1932. u Italiji, da bi sredinom oktobra iste godine, otvarajući rimsku umetničku sezonu Milenina izložba u Galleria d’Arte di Roma bila ocenjena kao događaj koji je usijao pera nauglednijih kritičara gradova na Tibru i Seni i doprineo da njeno ime odjednom uzleti i rasprši se po evropskim novinama. Italija, Milenina druga domovina dočekala ju je raširenih ruku. Otvaranju izložbe u Galleria d’Arte di Roma prisustvovala su najpoznatija imena iz sveta umetnosti, političari, ljudi iz visokog društva, stranci, novinari, 38 slika i desetak crteža danima su ushićivali publiku i preokupirali kritičare različitih ukusa. Opširni tekstovi uz povoljne kritike najeminentnijih italijanskih likovnih kritičara, književnika i slikara, uz reprodukcije izloženih radova zasipali su italijansku štampu, ukazujući na Milenino slikarstvo kao na slučaj za sebe, prepoznajući u njoj slikara o kojem će se tek govoriti.

Pola godine po otvaranju izložbe u Rimu, Milena se 15. aprila 1933. godine sa desetak svojih enigmatskih slika nastalih tokom nekoliko zadnjih meseci kao i jednom serijom izvanrednih nadrealističkih crteža predstavila firentinskoj publici u Sala d’Arte deLa Nazione“. Krajem 1934. godine ona dobija poziv za učešće na II Quadriennale d’Arte Nazionale i odmah potom, zbog priprema odlazi za Rim.

Milenino predstavljanje na izložbi Kvadrijenala otvorenoj 4. februara 1935. godine donelo joj je pokroviteljstvo mnogih visokih i uticajnih ličnosti italijanske vlade, dok o njoj sa divljenjem i poštovanjem pišu i govore Emilio Čeki, Paolo Riči, Mikele Bjankale, Renato Gutuzo, Viđilia d’Armi.

Milenino prisustvo u italijanskoj prestonici utisnuto je i u njenoj pesničkoj biografiji. Naime 30. decembra 1934. godine italijansko časopis Quadrivio prvi put je objavio pet Mileninih pesama uz kraći uvodni komentar u kome je predstavlja kao kćer Bruna Barilli-ja „e nota come valente pittrice, ma e anche una poetesa erdita e geniale…“

Period koji hronološki obuhvata interval od leta 1935. do maja 1937. godine u umetničkom opusu Milene Pavlović Barilli obeležen je delima čije likovne i ikonografske osobenosti označavaju prelaz ka „metafdizičkom“, odnosno „renesansnom“ obrascu. Najveći broj ovih radova bio je izložen na Mileninoj samostalnoj izložbi održanoj u Galleria della Cometa, od 25. aprila do 4. maja 1937. godine.

Suptilni proces nastajanja, potom složena geneza i transformacija osnovne ideje koja je prožimala dela pripremana za izložbu u Galleria della Cometa na likovnom planu su rezultatirali novom formulacijom kompozicije, učvršćivanjem plastičkih vrednosti slike, preobraženjem linije i boje, snažnim, produbljenim sukobima svetlo-tamnog, dok su ikonografske promene najuočljivije u predmetnom sloju, odnosno tematskoj strukturi slike.

Svoj put u magično i onirično Milena nastavlja složenim enigmatskim kompozicijama čiji ikonografski sadržaj ispunjavaju ženski portreti i figure dopunjene parafrazama ilim kopijama antičkih likova. Između velova i zavesa ili kroz oblake magle i dima, kreću se u zvezdanim noćima antički bogovi i teroji, pesnici i mojre, dok se iz slike u sliku ponavlja lik mlade žene krupnih melanholičnih očiju orijentalno-mediteranske fizionomije.

Milena Pavlovic Barilli 1

Metaforika u ovim slikama sada je već dobila složenije i dublje tokove dok alegorične predstave i prilično sređen registar simbola koji u složenim kombinacijama određuju uvek  novu temu, učestvuju u definisanju sižea veoma komplikovane i po nekad teško razumljive strukture koja svoju osnovu svakako ima i u podsvesti.

Milenina druga samostalna izložba u Parizu, na Jelisejskim Poljima, u galeriji Quatre Chemins, aprila 1938. godine izazvala je pravu senzaciju i polemiku kod likovne publike ali je takođe privukla pažnju i dobila briljantne ocene oštrih i probirljivih kritičara i hroničara – Bretona, Koktoa, Đorđa de Kirika, Lota, de Pizisa, Valerija. Istog meseca Milena u Galerie Billiet učestvuje na izložbi grupe novih nadrealista (L’exposition de novelle surrJasme) sa kojom će izlagati i marta naredne godine u Galeria Pittoresque. Sa ove izložbe Muzej Jeu de Paume otkupio je od Milene sliku Devojka u sobi 1938. Pred odlazak za Ameriku Milena, zajedno sa jugoslovenskim umetnicima koji su živeli i radili u Parizu, učestvuje na kolektivnoj izložbi u Galerie Bernheim Jeune koja je potom preneta u Hag.

Posle briljantnih uspeha u Evropi Milena Pavlović Barilli napušta stari kontinent u samo predvečerje II svetskog rata. Svoju umetničku karijeru nastavlja u Americi gde veoma brzo stiče izuzetnu afirmaciju. Bizaran svet Mileninog carstva snova satkan od oblaka velova, mesečeve svetlosti, rasutih kolosa, magle i dima, morskih pučina i prozračnog nebeskog plavetnila, nastaviće da egzistira u njenom delu i dalje, kako u izvornim, tako i u modifikovanim oblicima, u novim raznovrsnim kombinacijama.

Milenine izložbe u Njujorku i Vašingtonu 1940. i 1943. godine zaokupljaju pažnju istaknutih kritičara i galerista koji o njenoj umetnosti govore kao o ogromnom polju uspomena i prefinjene usamljenosti prožete beskrajnom nostalgijom i arhitekturom sanjarenja. I dok su joj izložbe dale samo teoretske rezultate, primenjena umetnost obezbedila je Mileni egzistenciju. Ilustrujući najpoznatije američke modne žurnale, časopise za unutrašnju i spoljnu arhitekturu, kreirajući kostime za baletske predstave, Milena je ostvarila veliki broj veoma uspelih kreacija koje odišu nežnošću i delikatnošću izrade, svežinom boja i bogatstvom detalja.

U američki modni dizajn Milena je unela i atmosferu rane italijanske renesanse čiju poetičnost prepliće sa rekvizitima svakidašnjeg, često mondenskog načina života zbog čega su njene ilustracije bile veoma zapažene i tražene, a sama Milena je ubrajana u red umetnika koji su dali značajan doprinos vizueenoj privlačnosti američkih modnih časopisa.

Izložbom Milene Pavlović Barilli želeli smo da predstavimo jedan mali, no izuzetno značajan deo nacionalne kulturne baštine čiji značaj prevazilazi granice Srbije.

Ova dela su prekrasna i dragocena ostvarenja jedne izuzetne i svestrane umetničke ličnosti raskošnog talenta koja je poput meteora  zasjala na nebu naše umetnosti darujući joj jedan svet njoj dotle nepoznat: svet tajanstvenih snoviđenja i fantazmagorija, treperavih slutnji i strepnji, pretočenih u jezik slikarstva i poezije.

 

 


[1] Wambly Bald, LA VIE DE BOHEME, CHICAGO DAILY TRIBUNE, May, 3 1932

 

[2]  La mostra Milena alla „leune Europe“, La nouva Italia, Paris, 12 maggio, 1932.

 

Izložbeni katalog Milena Pavlović Barilli izdat je povodom izložbe održane u Gradskom muzeju u Vršcu 2008. godine. Izložbeni katalog čuva se u Likovno-grafičkoj zbirci Biblioteke Matice srpske pod signaturom Ук II 9940.

Related posts:

Baba Penavuša
Leonid Šejka, 1965.
Olga Jevrić, 1965.

5 Comments For This Post

  1. Opsenar Says:

    Ova slikarka je i stihove pisala…

  2. shaka zulu(f) Says:

    Ah kakva umetnica…

  3. singe 021 Says:

    Premda su napisi o Barilijevoj govorili o nesumnjivim znacima simpatije i priznanjima slikarkinog talenta, stiče se utisak da je njeno delo ocenjivano bez ozbiljnije želje da se ono istinski poveže i uvrsti u razvojne tokove srpskog slikarstva. Tako da nije čudno što se na sveobuhvatnije interesovanje za njen stvaralački opus moralo dugo čekati, budući da je tek 1954. lucidni Miodrag B. Protić izrekao prve čestite sudove o slikarstvu Barilijeve.

    Ko je uostalom mogao da razume tu usamljenu ženu otmene lepote, odanu umetnosti, ženu suviše visokog porekla za malograđansku sredinu u kojoj se zatekla. Otac Bruno Barili, potomak slavnog Goldonija, aristokrata, vrhunski intelektualac, uvaženi teoretičar i kritičar umetnosti u Italiji između dva rata, i majka Danica, po ženskoj liniji poreklom od Karađorđevića.

    Pošto je proživela uobičajenu sudbinu balkanskog umetnika – bila je neshvaćena kod kuće a priznata u inostranstvu, uzalud je čeznula da nađe mesto među svojima. Sa bolnim zakašnjenjem, Milena Pavlović Barili je dobila satisfakciju u vremenu koje nije doživela. Čudom sačuvano, njeno slikarstvo došlo je na svoje zasluženo mesto – u sam vrh srpske umetnosti 20. veka, zahvaljujući našoj “naknadnoj pameti”. Danas smo, bez sumnje, svesni da u Barilijevoj imamo svetski značajnog anticipatora jednog aktuelnog i prosperitetnog smera savremene umetničke prakse.

  4. Opsenar Says:

    Singe021, potpuno si u pravu! Nedavno sam se u Požarevcu, u Galeriji “Milena Pavlović Barili”, ponovo uverio u vrhunsko delo ove umetnice, preteču ideja vizuelnog identiteta i industrijskog dizajna, u SAD je, naime, stvarala grafički dizajnirane proizvode za svetski poznati “Vogue”…

  5. Ana Says:

    Odakle je informacija o tome što: “Otvaranju izložbe u Galleria d’Arte di Roma prisustvovala su najpoznatija imena iz sveta umetnosti, političari, ljudi iz visokog društva, stranci, novinari, 38 slika i desetak crteža (…)” ?

Ostavi komentar