Siniša I. Kovačević

 

Arhitekta i dizajner Bernardo Bernardi

 

 

U izdanju Muzeja arhitekture HAZU, objavljena je monografija dr Ive Ceraj “Bernardo Bernardi – dizajnersko delo arhitekte 1951-1985” (Zagreb, 2016). Izdavanjem studije, predstavljena je autorkina doktorska disertacija bazirana na istraživanju bogatog opusa čuvenog hrvatskog arhitekte i dizajnera. Lični arhivski fond Bernarda Bernardija (1921-1985) čuva se u Muzeju arhitekture u Zagrebu, a disertacija istoričarke umetnosti Ive Ceraj izrađena je na temelju stručne kustoske obrade navedenog fonda. U monografiji su predstavljeni rezultati naučnog istraživanja Bernardijevog dizajnerskog delovanja, kao i njegov teorijski i strukovni angažman tokom inicijalnog razdoblja modernog oblikovanja enterijera.

 

 

Bernardi je rođen na Korčuli, a klasičnu gimnaziju završio je u Dubrovniku. Upisao je Odsek za arhitekturu Tehničkog fakulteta u Zagrebu, a nakon diplomiranja (1948) radi kao asistent prof. Zdenka Strižića na Katedri za arhitektonsko projektovanje. Godine 1951. započinje dinamično profesionalno delovanje u svojstvu samostalnog arhitekte i dizajnera, i ovaj status će zadržati do kraja karijere. Od 1956. do 1957. boravi na studijskom usavršavanju u Parizu. Krajem 1960. godine, zahvaljujući stipendiji UNESKO-a, odlazi na tromesečni put po Danskoj, Finskoj i Švedskoj, koji će presudno uticati na dalji razvoj njegovog opusa. Sagledavajući značaj skandinavskih obrazovnih institucija, Bernardi među prvima ukazuje na nužnost visokoškolskog sistema edukacije, što će doprineti otvaranju studija dizajna u Zagrebu.

 

Nadovezujući se na postulate moderne arhitekture Zagrebačkog kruga, on po povratku iz Skandinavije ima priliku da primenjuje nova, sveža iskustva nordijskog kreativnog modela. Neposredan susret sa jedinstvenim delovanjem tamošnjih arhitekata i dizajnera, najpre sa pionirima “organskog modernizma” kao što je Alvar Alto, uveo je Bernardija u nove smernice traženja nadahnuća. Osim dubokog razumevanja materijala (posebno drveta) i ideje o interaktivnom procesu proizvodnje, one su podrazumevale i direktne uticaje slikarstva i skulpture, posebno apstraktnih formi (H. Arp, A. Kalder). Upravo je stapanjem “geometrijskog funkcionalizma” sa mekoćom linija nordijskog “organskog modernizma,” Bernardi uneo nove i podsticajne vrednosti na domaćoj dizajnerskoj sceni.

 

Njegov svestarni rad obuhvatao je, pored arhitektonskog projektovanja i širok raspon aktivnosti – od dizajniranja javnih, poslovnih i privatnih enterijera, preko oblikovanja velikih izložbi, do bogate teorijske i publicističke delatnosti. Kao klasičan arhitekt objekata visokogradnje, nije bio preterano uspešan. Uspeo je da realizuje nekoliko većih projekata, od kojih treba izdvojiti hotel “Marko Polo” i hotel “Park” u rodnoj Korčuli, aerodrom u Zadru, upravnu zgradu “Simpo” u Beogradu. Za neke projekte dobio je značajna priznanja i visok plasman na konkursima (zgrada opere u Beogradu, spomen-obeležje u Jajincima). Interdisciplinarnost Bernardijevog stvaralačkog rada odvijao se u razdoblju otvorenom za aktuelna pitanja sinteze arhitekture, dizajna i likovnih umetnosti.

 

Bernardi je postao prvi posleratni produkt dizajner, radeći projekte za tada brojne fabrike nameštaja koje su 1960-ih otvarane širom Jugoslavije. Posebno je bila plodna njegova saradnja sa fabrikom nameštaja TVIN iz Virovitice. On izrađuje prve tipske elemente školskog nameštaja, mobilijara mnogih kancelarijskih, turističkih i stambenih objekata, kao i enterijera različitih namena. Među najpoznatija Bernardijeva dela, spadaju – enterijer Radničkog sveučilišta u Zagrebu, hotela “Marko Polo” na Korčuli, Zagrebačkog aerodroma, enterijer ceremonijalnog objekta (kapela) na Novom groblju u Novom Sadu, crkve Sv. Petra u Splitu.

 

Tragom Bernardijeve intenzivne posvećenosti posleratnoj stambenoj problematici utvrđuju se polazišta i uticaji (Adolf Los, Šarlota Perijan) referentni za razvoj daljih smernica “kulture stanovanja“, u koje autor uključuje procese kreativne standardizacije stambene opreme radi uspostavljanja proporcionalnih odnosa s minimalnom kvadraturom. Bernardi se godinama uspešno bavio temom stanovanja, koju zapčinje 1950-ih, pa je na uglednom Milanskom trijenalu 1957. osvojio srebrnu medalju za uređenje stambenog ambijenta. Iste godine u Zagrebu, na Velesajmu, počinje serija izložbi “Porodica i domaćinstvo“, čiji je Bernardi važan protagonist.

 

Bilo je to posleratno doba kada se Hladni rat vodio i putem dizajna, pa je održana i takozvana “kuhinjska debata“ Niksona i Hruščova. Ovaj neobičan disput doživeo je svoj vrhunac u moderno opremljenoj kuhinji koju su SAD predstavile u Moskvi, a povodom koje je sovjetski predsednik izjavio “Vi, Amerikanci, mislite da će ruski narod biti fasciniran ovim stvarima…“, što je izazvalo dalju raspravu predstavnika supersila i pokazalo da naizgled bezazlene stvari, kao što je pitanje kuhinje, mogu da dovedu do oštrih reči. Gledajući blagodeti američkog načina života, oličenog u kućnim aparatima i nameštaju, i poredeći to sa sovjetskim ponudama turbina i parnih kotlova, prosečan posetilac Zagrebačkog velesajma neminovno se opredeljivao za “američki san“, priželjkujući ga i kao sopstvenu realnost.

 

Bernardi je bio i društveno angažovan. Jedan je od osnivača Exata 51 (1951-1956), ULUPUH-a (1957) i Centra za industrijsko oblikovanje (1964). U razdoblju od 1977. do 1985. nalazio se u svojstvu predsednika radne grupe za osnivanje Studija dizajna u Zagrebu, a od 1983. deluje kao suosnivač i predsednik Društva dizajnera Hrvatske. Bio je vezan za izlaženje stručnog arhitektonskog časopisa Udruženja arhitekata Hrvatske – “Čovjek i prostor”. Kao jedna od najmerodavnijih osoba u području primenjenih umetnosti i dizajna, Bernardi je davao podršku i doprineo afirmaciji mnogih umetnika (Jagoda Buić, Alfred Pal, Mirko Ilić). U znak trajne uspomene na njega, Društvo arhitekata Hrvatske ustanovilo je godišnju nagradu “Bernardo Bernardi” za najuspešnije ostvarenje na području dizajna i unutrašnjeg uređenja.

 

Za rekonstrukciju i dogradnju Palate Lešić-Dimitri u Korčuli, arhitekta Zora Salopek-Baletić je 2009. bila nominovana za nagradu “Bernardo Bernardi” koju dodeljuje Društvo arhitekta Hrvatske. Tako je nominacijom rekonstruisane korčulanske palate iz 18. veka, ime čuvenog arhitekte ponovo dovedeno u vezu sa njegovim rodnim ostrvom. U znak poštovanja prema znamenitom projektantu i dizajneru, jedna ulica u Zagrebu i gradu Korčuli nose ime Bernarda Bernardija.

Inspirativan i za NIN-ovog laureata

 

 

U obimnoj studiji “Umetnost konstruktivnog pristupa – Exat 51 i Nove tendencije” (Zagreb, 2000), autor Jerko Denegri govori o delovanju umetničke grupe Exat 51 (skraćenica od Eksperimentalni atelje) čiji su članovi bili arhitekte (B. Bernardi, V. Rihter) i slikari (V. Kristl, I. Picelj, A. Srnec). O svestranoj delatnosti Bernardija piše Stane Bernik, dok o njegovim aktivnostima u okvirima hrvatskog kulturnog konteksta 1950-ih, govori Feđa Vukić. Doktorsku disertaciju pod naslovom “Dizajnersko delo arhitekta Bernarda Bernardija: 1951-1985”, istoričarka umetnosti Iva Ceraj odbranila je 2011. na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, a 2016. usledilo je i njeno monografsko objavljivanje. Sobna garnitura poznatog hrvatskog arhitekte i dizajnera, dobila je značajno mesto i u romanu Slobodana Tišme “Bernardijeva soba” (Novi Sad, 2011).

 

Related posts: