Epsko-fantastična kvalifikacija srpskog igranog filma

Posted on 04 March 2014 by heroji

Dragan Stojmenović

 

Epsko-fantastična kvalifikacija srpskog igranog filma

(završno poglavlje)

 

�Film ne čine slike,

već duša tih slika.�

Abel Gans

 

Epski i fantastični elementi, otkriveni (detektovani) u fabulativnom toku analiziranih filmova definišu njihov epsko-fantastični modus. Uspostavljen epsko-fantastični modus predstavlja novu kvalifikacijusrpskih igranih filmova.

Na hipotetičko pitanje postojanja epsko-fantastičnog modela u srpskoj kinematrografiji nalazimo odgovor u prvom igranom filmu srpske kinematografije Karađorđe ili Život i dela besmrtnog vožda Karađorđa, u kome dokazan epsko-fantastični modus čini osnovni model ovog istraživanja.

Epska fantastika u srpskom igranom filmu, kao nova kvalifikacija srpskog filmološkog diskursa, u ovom naučnom radu, detektovana je u četiri igrana filma nacionalne kinematografije: Karađorđe ili Život i dela besmrtnog vožda Karađorđa, Čiča Ilija Stanojević, 1911; Čudotvorni mač, Vojislav Nanović, 1950; Hasanaginica, Miodrag Mića Popović, 1967; Banović Strahinja, Vatroslav Mimica, 1981.

Banovic Strahinja 1

 

Arhetip i stereotip

 

Često se film upoređuje sa snom, kao oniričkom fantazijom koja projektuje naše želje u arhetipskom kodu. San, koji se odvija u misaonoj dimenziji čoveka, postaje simbolički prostor. Dešifrovanjem simbola, koji se reflektuju u sižejni kontekst filmskih izraza, učvrstio sam sistem, koji gradi modus u epsko-fantastičnom smislu.

Zaključujem da je osnovni unutrašnji princip epsko-fantastičnih filmova sistem vrednosti paralelan stvarnom svetu religije, morala i ideologije. Mitološki kôd daje univerzalnu strukturu koja odgovara zajedničkim težnjama i snovima sociološke populacije, šireći se na univerzalni jezik civilizacije.

Odlika takvih filmova pruža velike mogućnosti za harizmatičnu edukaciju perceptora, ali i psihološku manipulaciju, naizgled skrivenu od poimanja, prosečnog gledaoca.

 Hasanaginica 1

 

Sva četiri filmska ostvarenja, koja su bila predmet analize, otkrivaju sukob pojedinca u odnosu na društvo. Vodilja sudbine glavnih junaka je prikrivena manipulacija, realizovana na različite načine.

Arhetipovi, koji prelaze u stereotipove vremena u kome su filmovi nastali, daju mogućnost recepcije širokog dijapazona gledalaca. Spajajući vremensku dimenziju prošlosti i predviđanja budućnosti, oni kreiraju savremeni izraz sadašnjosti, izražen u mitološkom-svevremenom smislu.

 

Perpetuum mobile

 

Mit, kao večito pokretna misaona energija čovečanstva, svojevrstan je perpetuum mobile. Jednom pokrenut, nikad zaustavljen. Savremeni izraz takve neuništive energije, predstavljaju filmovi epsko-fantastičnog modusa. �Mitološka mašina�, koja pokreće sebe samu, prima neiscrpnu energiju čovečanstva,  i �hrani se� istorijskim talogom, nagomilanim kroz prohujale vekove. Takva �filmska mašina� uči nas i pokazuje kako da savladamo i razumemo, na pravilan način, svet oko sebe. Nivo svesti i savesti psihološkog univerzuma čoveka, �baždari� ovo večno �postrojenje�, čiji su produkti filmovi Epske fantastike.

 

Potencijal epsko-fantastičnih filmova

Zora novog milenijuma donela je civilizaciji informatičku eru. Velika količina informacija koje na čovečanstvo projektuju savremeni masovni mediji neosporno utiče na formiranje stavova u svesti individue. Dostupnija informacija, u početku, olakšala je komunikaciju između ljudi, međutim, mutacija ogromnih količina informacija, koje svakodnevno deluju na čoveka, dovela je do sve veće evidentne otuđenosti među populacijom i čovekove, sve veće, nespremnosti na socijalizaciju i uključivanje u društvene tokove. Pogubne posledice masovnih medija po čoveka i njegovu okolinu mogu sanirati samo dugoročni, sistematski planovi o usmeravanju i brižljivim odabirom sadržaja koji se emituju posredstvom medija.

Osnovna ćelija društva-porodica opasno je ugrožena na početku trećeg milenijuma u koji smo zakoračili. Osnovna ljudska načela, koja karakterišu humani stav prema čoveku i njegovoj okolini, stavljena su pred veliki ispit. Konformizam, želja za moći, dominacija i emancipacija utrli su put ka destruktivnom ponašanju celokupne populacije, koja nespremno dočekuje savremene svetske društveno-političke tokove u smislu globalizacije, koja je, želeli mi to ili ne, neminovno produkt informatičke ere i današnjice u kojoj živimo i stvaramo.

Banovic Strahinja 2

            Filmovi epske fantastike upravo mogu da posluže kao kolektivni medikament, koji je našem društvu toliko potreban. Neiscrpno autohtono tradicionalno istorijsko nasleđe koje ovi prostori poseduju treba pravilno usmeriti. Najbolji način za to su �mitološka postrojenja�, u vidu epsko-fantastičnih igranih filmova. Edukacija u smislu oživljavanja izvornog osećanja plemenitosti, pravde, humanosti i kodeksa treba da bude prioritet. Pravilni, neodvojivi odnos čoveka i prirode, na koji nam ukazuju epsko-fantastični filmovi, putokaz je toliko potrebnoj ekološkoj osvećenosti.

Internacionalni filmski autori i kompanije neprestano tragaju za izvornim mitološkim nasleđem, koji će im poslužiti za eksploataciju i distribuciju novih filmskih izraza. Upravo na našim prostorima su u mogućnosti da dobiju originalne ideje, kojim srpska tradicija obiluje. Drevni duh srpske nacije mora biti spreman da uobliči i ponudi ogroman potencijal svog nacionalnog nasleđa time afirmišući našu kulturu, koja ujedno može da bude i ekonomski podsticaj.

Ovaj naučno-istraživački rad, kao pionirski poduhvat, definisao je četiri filmska ostvarenja u epsko-fantastičnom modusu. Taj broj koji, nadam se, nije konačan, ostavlja mogućnost za buduća istraživanja epske-fantastike u srpskom igranom filmu.

Related posts:

Baba Penavuša
Đoka Jovanović
Instrumenti za reprodukovanje boje i zvuka

2 Comments For This Post

  1. Poluks Says:

    Izvrsni tekstovi Dragana Stojmenovića, ovo je finale te teme s nadom da njegovo istraživanje teme epske fantastike nije završeno. Retko je ko uspeo da u tekstu objedini “Čiča Iliju Stanojevića” i Vatroslava Mimicu…kao kada biste u svetskom filmu spojili reditelje filmova o Hobitima, ET Vanzemaljac, i drugih. Tačno je da se pomenuti filmovi interesuju za fantastična bića i pojave, ali to i Spilberg i Džekson rade sasvim različito, sasvim legitimno…

  2. Stalker Says:

    “Film se često upoređuje sa snom” – veli autor teksta. Zaista, nijedan medij ne može toliko dobro dočarati oniričke (ili oneiričke) momente kao filmski izraz. Sećam se jedne izvrsne, autoru svakako poznate, emisije, koja je išla, čini mi se, na RTV-u, u kojoj je američki profesor Vlada Petrić dovodio u studio po jednog poznatog našeg sineastu i puštao najbolje oniričke momente iz istorije kinematografije uz fantastične komentare… To je i dalje jedna od najboljih stručnih emisija uopšte, koju sam ikad gledao…

Ostavi komentar