Irina Subotić

Dušan Otašević ili do ne-klasičnog klasičnim…

 

            Kao retko kojeg umetnika u našoj sredini, Dušana Otaševića karakterišu osobenosti usamljenog, izdvojenog, izuzetnog… Usamljen je u svojim istrajnim traganjima koje prepoznaje na njemu svojstven način, duhovit i po malo ironičan a uvek zvonak: izdvojen je – gotovo robinzonski – od svih zbivanja u umetničkom i društvenom životu, a po tome je njegovo delo često prisutno i daje poseban pečat našoj likovnoj klimi, dok se susreti sa njima pretvaraju u male – neobične – oaze pribranosti i tišine; Otaševićevu izuzetnost sagledavamo u krajnje doslednom ostajanju u granicama autentičnog izraza, u onim prepoznatljivim kontekstima koji dugo, skoro dve decenije dugo, određuju stilske i duhovne koordinate njegovog dela. On pripada generaciji beogradskih umetnika koja je, sredinom sedme decenije, krenula put novih ideja, izdvajajući iz labirinta zamisli i ostvarenja onaj izraz koji je ponudio novi, savremeni pristup kako stvaralačkom činu, tako i smislu likovnog dela. Taj izraz je oscilirao između, novog, obnovljenog figurativnog usmerenja različitih stilskih odrednica, najčešće sa recidivima nadrealnog i fantasmagoričnog, do raspričanog i poetizovano-ekspresivnog. Otašević se već u tom krugu kome je pripadao, a u kome su se nalazili i Vladimir Veličković, Radomir Reljić, Leonid Šejka, Dragoš Kalajić, Olja Ivanjicki i drugi, izdvajao svojim jezgrovitim jezikom lišenim proživljeno-emotivnog i impulsivno-spontanog pristupa i istovremeno ispunjenim anegdotičnošću svojstvenom savremenom čoveku. Tako je već svojim počecima Otašević pokazao da se ne uklapa u tradiciju beogradske umetničke atmosfere, da su njemu daleko bliži impulsi savremenog života pretočeni kroz strip, crtani film, reklamu, fotomodel nego koloristički rafinmani i oplemenjenost slikarske fakture…U tom smislu senzibilnog reagovanja na situacije u kojima se nalazi, Otašević daje pečat svakoj svojoj izložbi, tačnije prilagođava je prostoru, ambijentu kome je namenjena, pa i samom trenutku u kojem je nastala. Na tom principu svaka je njegova izložba događaj elastičan i prilagodljiv kao neki živi organizam i na tom principu saživljavanja sa okolinom Otaševićeva umetnost traje kao aktuelna, atraktivna i sasvim personalna. Tako je izložba pripremljena za Umjetničku galeriju Bosne i Hercegovine u stvari suženi retrospektivni pogled kojim se umetnik po prvi put šire prikazuje sarajevskoj publici delima počev od 1966/67. godine do danas. Pored plana galerije i rasporeda eksponata (čime parafrazira muzejsku postavku), Otašević nastupa sa tri ciklusa koje je nazvao Uspostavljanje sistema, Lepota pejzaža i Thales complex. U sva tri ciklusa obrađene su pojedine teme koje su okupirale umetnika u dugom nizu godina, istovremeno, i istovremeno ostavljale vrata otvorena za dalje razrade i moguće interpretacije.

U tom cikličnom vraćanju ranije postavljenim zadacima, Otašević ne menja bitno svoj izraz; on neguje princip tehničke, zanatske savršenosti, jasnoće ideje i čistote realizacije koja nagoveštava mogućnost serijske proizvodnje.

U svom kreativnom činu Otašević zadržava dvojstvo korišćenja klasičnih sredstava slikarstva (platno-boja-drvo) u novom, atipičnom spoju koji donosi i novo značenje, novu graničnu vrednost pojma umetničkog dela.

Ciklus Uspostavljanje sistema predstavlja neku vrstu globalnog sagledavanja principa na kome se zasniva njegovo delo. U svim elementima prepoznajemo dosledno, analitičko, gotovo edukativno primenjivanje i funkcionisanje sistema po kome umetnik koristi boje, date uvek u čistom spektralnom odnosu, sa tananim detaljima čiji smisao letimičnom pogledu može da umakne. Na primer, na jednom od prvih i možda najznačajnijih Otaševićevih objekata, nazvanom Sangstrel (kovanica koja u sebi sadrži značenje: svetitelj-angstrem-strela) i parafrazira Mantenjinog Svetog Sebastijana (delo je inače prvi put i izlagano u dubrovačkoj galeriji Sebastian), strele koje se zabadaju u svetitelja različite su dužine, s tim što je crvena najduža, a ljubičasta najkraća. Kao u sunčevom spektru. Ovakve konotacije obogaćuju bez sumnje značenjski sloj umetničkog dela, mada za likovni, optički kontakt one ostaju irelevantne. Upravo tim dvojstvom mogućnosti prijema dela, Otašević superiorno nadgrađuje svoj svet.

Na sličan način je moguće protumačiti i njegov odnos prema faktoru vremena. Reklo bi se da čist likovni jezik svojom plakatskom porukom ili osloncem na pop artu, negira oslonce u istoriji. Međutim, Otašević se poziva na Mantenju ili Vernera (objekat Majstor iz 1978), druži se sa pojmovima Fibonačijevog sistema ili Talesove teorije i tako usmerava i naše razmišljanje ka pređenom putu civilizacije, ka nekim drugim dobrim i mudrim, možda boljim i mudrijim svetovima.

U ciklusu Lepota pejzaža umetnik takođe duhovito parafrazira lament savremenog čoveka kome nedostaje svežeg vazduha, plavog neba, belih oblačića i čiste vode. Metaforu je pronašao u jednom od svojih majranijih pejzaža u vidu poklopca za toalet koji – kada je otvoren – pruža idiličan prizor takvog plavog neba i belih oblačića, i u seriji putnih torbi u kojima su zaljučani pejzaži koje vlasnik može uvek sa sobom da nosi i „priručno“ u njima uživa… Otašević zatim nudi i uklještene pejzaže raznih varijanti i dimenzija poput serijske ili industrijske proizvodnje isečaka prirode.

Najzad, treći ciklus na sarajevskoj izložbi  – Thales complex– takođe vodi poreklo u dalekoj 1966. godini, kada je nastao Srećni pišač sa modelom čoveka čestog u Otaševićevim crtežima i objektima, kao neka vrsta parametra za obezličenu spodobu, ukočenog pogleda, bez osmeha, bez izraza, bez duše. U srži ovog ciklusa je voda kao pramaterija, kao osnova života i njeno metaforično pretakanje u flaše i čaše, u novi znakovni svet.

U svim ovim elementima Otaševićevo delo postaje duboko angažovano na planu ekološke borbe i ma koliko u stilskom pogledu bilo izdvojeno i usamljeno, ono pripada razvijenom krugu umetnika koji ukazuju na negativne konsekvence visoke civilizacije. Ako i nije u mogućnosti da ponudi blagotvorna rešenja – bar nudi put misaonog osvešćivanja.

Posebnu osobenost Otaševićevog dela čini spona glorifikacije zanatskog rada i demistifikacije stvaralačkog postupka. Koristeći rekvizitarijum udarnog dejstva (svakodnevne predmete) novoj, umetničkoj stilizaciji oblika, Otašev razlaže svoj sistem likovnih odrednica do najmanjih grafičkih znakova (tačka, crta, bojena čista površina) i u tom racionalnom uspostavljanju poretka on eliminiše udeo inspirativnog ili emocionalnog. Komunikacija sa njegovim delom obezbeđuje onaj nivo koji hrabri prosečnog posetioca u nastojanju da dokuči njegovo značenje, tim pre što smo svedoci visokog vrednovanja zanatskog rada kao uslova dobrog umetničkog ostvarenja – u onim kategorijama koje ni konceptualna umetnost ni transavangarda nisu dotakle. Tehnički krajnje precizno i promišljeno, bez ijednog suvišnog poteza ili slučajne intervencije, Otašević hladi svoj postupak, da bi ga suštinski obogatio i ispunio dubokim humanim sadržajem.

 

 

februar 1982

Related posts: